En geniş anlamı ile sosyal psikoloji kişiler arasındaki etkileşimlerin bilimidir. Sosyal psikoloji, psikoloji ile sosyoloji arasında yer alan ve bireyin toplumdaki davranışlarını inceleyen bir disiplindir. Psikolojik temelli sosyal psikoloji, olayları bireyden çevreye doğru incelerken sosyolojik temelli sosyal psikoloji, olayları çevreden bireye doğru inceler. Sosyal psikolojiyi açıklamaya çalışan bazı tanımların ortak görüşüne göre, sosyal psikoloji, toplum içindeki bireyin davranış bilimidir. Bütün bu tanımlarda bireyin davranışının ön plana alındığını görüyoruz. Bu tanımların ortak noktası, sosyal psikoloji, sosyal ve kültürel ortamdaki birey davranışının özelliklerinin ve nedenlerinin ve kişinin başka kişilere ilişkin davranışının bilimsel incelenmesi olduğu yönündedir. Alport'un 1968'de yaptığı tanım bugün de geçerliğini korumaktadır. “Bireylerin düşünce, duygu ve davranışlarının, başkalarının gerçek, hayal edilen ya da zımni varlığından etkileniş tarzını anlama ve açıklama çabasıdır.” Birey odaklı tanımların aksine, sosyal etki üstünde duran ve birey-çevre etkisi çerçevesinde, vurgunun bireyin davranışından sosyal etkileşime ve sosyal çevreye doğru kaydığını gördüğümüz tanımlarda bulunmaktadır. Bu tanımların ortak noktasına göre, sosyal psikoloji, insanların sosyal gruplara katılamaları sonucu ortaya çıkan davranış biçimlerini ve organizma-çevre karşılıklı etkileri sonucu, sosyal çevre tarafından kontrol edilen, etkilenen ve sınırlandırılan insan davranışının açıklanmasına yöneliktir. Bu iki tanımlama grubundan ilkinde bireyin, diğerinde de sosyal etkileşim ve çevrenin ön plana alındığını görmekteyiz. Bu durum, sosyal psikolojinin açıklama sistemlerinde yer alan, psikolojik ve sosyolojik sosyal psikoloji akımlarını yansıtmaktadır. Bu akımların açıklamalarınıKağıtçıbaşı, (2004: 20-21) aşağıdaki gibi açıklamaktadır: ...“Psikolojik sosyal psikoloji” akımı, çalıştığı olayları “içten-dışa” (bireyden çevreye) doğru inceler. Şöyle ki temel amaç, bireyin davranışlarını ve bunun nedenlerini sosyal çevre içinde fakat birey düzeyinde anlamak ve açıklamaktır. Burada incelenecek olan bireydir, onun toplum tarafından etkilenen tutumları, güdüleri, duyguları, öğrenme ve algılarıdır. Bu şekliyle sosyal psikoloji, genel psikolojiye çok yaklaşmaktadır; çünkü her ikisinin de konu alanı bireyin davranışı, bilişi ve yaşantısıdır. Hatta bir görüş, sosyal psikolojiyi genel psikolojinin bir alt dalı olarak niteler. Ancak, sosyal psikolojide, genel psikolojiden farklı olarak sosyaldavranışa önem verildiği bir gerçektir. Genel psikolojide ise fiziksel çevre ile bilişsel, duygusal ve güdüsel temel psikolojik süreçlerin ilişkisi birinci derece önemlidir. “Sosyolojik sosyal psikoloji” akımı ise olayları “dıştan-içe” (çevreden bireye) doğru ele almaktadır. Burada araştırma birimi, bireyden daha geniş olan sosyal çevre ya da gruptur. Bu yaklaşım kişinin iç olaylarıyla değil, kişiler arasıetkileşimle ilgilenir. Bu görüş de sosyal psikolojiyi sosyolojinin bir alt dalı olarak niteler. Ancak burada da gene sosyoloji ile sosyal psikolojinin arasında bir vurgu farkı olduğunu unutmamak gerekir. Sosyoloji, çalıştığı olaylarıtoplum düzeyinde inceler; sosyal psikolojide ise araştırma birimi daha dardır (kişi-çevre etkileşimi) ve bireyin davranışının da bu etkileşim içinde bir yeri vardır. Ancak ne birey ne de toplum (grup) birbirinden soyutlanmış olarak gereğince incelenemez çünkü birey toplumun içinde; toplum da -değerler, normlar, tutumlar vb. nitelikleriyle- bireyin içindedir. Toplum bireyi şekillendirdiği ve
15 doğumundan ölümüne kadar etkilediği gibi, birey de içinde bulunduğu toplumu etkiler. Demek ki en genel anlamıyla, sosyal psikolojinin konusu, birey-toplum (grup) etkileşimidir.