Günümüz organizmaları, geçmişte yaşamış atalarından evrim süreci sonucunda türemişlerdir.
Evrim, hem tüm organizmalar tarafından paylaşılan dikkat çekici benzerliklerden hem de
yaşamın o inanılmaz çeşitliliğinden sorumludur. Peki bu süreç tam olarak nasıl işler?
Evrim sürecinin temelinde genetik çeşitlilik yatar. Seçici kuvvetler genetik çeşitliliğe etki edip
evrimin gerçekleşmesini sağlarlar. Bu bölümde evrimin mekanizmalarını incelerken şunlar
üzerine yoğunlaşacağız:
• Türeme ve bir sonraki nesle aktarılan kalıtsal genetik farklılıklar;
• Değişim mekanizmaları olarak mutasyon, göç (gen akışı), genetik sürüklenme ve
doğal seçilim;
Değişerek türeme
Evrimi, ortak bir atadan değişerek türeme olarak tanımlamıştık. Peki
değişen tam olarak nedir? Evrim ancak bir popülasyonun gen
sıklığında zamanla bir değişim olduğunda gerçekleşir. Bu genetik
farklılıklar kalıtsaldır ve bir sonraki nesle aktarılabilir – ki bu da evrim
için asıl önemli olan “uzun vadeli değişim”ler demektir.
Böcek popülâsyonlarındaki değişimle ilgili verilen şu iki örneği
karşılaştırın. Sizce bunlardan hangisi bir evrim örneğidir?
1. Böcekler rejimde
Böceklerin yiyebileceği bitkilerin az olduğu bir ya da iki yıl süren bir
kuraklık dönemi düşünün.
Tüm böcekler üreme ve sağkalım açısından eşit şansa sahipler. Ancak
yiyecek miktarının azalması, bu nesildeki bireylerin bir önceki nesile
göre biraz daha küçük olmasına yol açmış.
2. Başka bir renkten böcekler
Popülasyondaki bireylerin büyük kısmında, örneğin %90'ında, parlak
yeşil renk genleri bulunurken, küçük bir kısmında (%10) onları daha
kahverengi yapan bir gen bulunmaktadır.
Birkaç nesil sonra, durum değişir: Popülasyonda kahverengi böcekler eskiden olduklarından
daha yaygınlaşıp, popülasyonun %70'ini oluşturur hale gelmişlerdir.
Hangi örnekte değişerek türeme, yani gen sıklıklarındaki bir değişim anlatılıyor?
Birinci örnekte, böcek popülasyonunun vücut ağırlığı, genlerin sıklığındaki değişimden dolayı
değil, çevresel etkiler (besin miktarındaki azalma) nedeniyle değişmiştir. Bu yüzden birinci
örnek evrim değildir. Popülasyonun vücut büyüklüğü genetik olarak belirlenmediği için,
küçük vücutlu böcek nesli normal miktarda besin kaynağına sahip olduğunda normal
boyutlara ulaşacak nesiller üretecektir.
• Genetik çeşitliliğin önemi;
• Genetik sürüklenmenin rastlantısal doğası ve genetik çeşitliliğin azalmasının etkileri;
• Çeşitlilik, ayrımlı üreme ve kalıtımın, doğal seçilim yoluyla evrime nasıl yol açtığı; ve
• Farklı türlerin birlikte evrim yoluyla birbirlerinin evrimini nasıl etkilediği.