güneşin tabakaları

laik bir hanim
Güneş'in içi birbirinden farklı özellikler taşıyan üç bölgeden oluşur. Merkezde çapı yaklaşık 170.000 km (ilk yüzde 25'lik bölüm) olan çekirdek bulunur. Güneş'in kütlesinin yarısı burada toplanmıştır. Sıcaklık merkezde 15 milyon dereceyi (kenarlarda 7 milyon derece), yoğunluk 150 g/cm3'ü ve basınç da yeryüzündekinin bir milyar katını bulur. Hidrojen atomlarının helyum atomlarına dönüşümü bu koşullar altında olur. İkinci bölge “ışıma bölgesi”dir. Yaklaşık 300.000 km kalınlığındaki (yüzde 45'lik bölüm) ışıma bölgesinin sıcaklığı, 7 milyon dereceden 2 milyon dereceye doğru azalır. Yoğunluğu da 10-0,01 g/cm3 aralığında değişir. Çekirdekte üretilen enerji, bu bölgede ışıma yoluyla yüzeye doğru taşınır. Ancak fotonların ilerlemesi çok yavaş olduğundan, bu iletim 30.000-170.000 yıl sürer. Konveksiyon bölgesi çok hareketlidir. Sıcaklığın 2 milyon dereceden 5500°C'a, yoğunluğun da 0,01 g/cm3'ten daha düşük bir düzeye indiği bu bölgede büyük konveksiyon hücreleri bulunur. Enerji plazmanın hareketiyle yüzeye iletilir. Yüzeye gelen plazma soğur ve dibe iner; sonra ısınıp yine yüzeye çıkar.

Güneş'in katı bir yüzeyi yoktur. Yaklaşık 500 km kalınlıktaki yüzey bölümüne fotosfer denir. Çok etkin bir yapısı olan fotosferde 700-1000 km çapında milyonlarca “tanecik” bulunur. Bunlar konveksiyon süreciyle alttan enerji taşıyan plazmanın oluşturduğu yapılardır. Ömürleri en çok on dakika sürer; oluşup yok olurlar.

Çekirdek

Işıma

bölgesi

Işıkküre

(fotosfer)

Renkküre

(kromosfer)

Taç
(korona)

Konveksiyon bölgesi
5
laik bir hanim

Güneş'in çevresinde milyonlarca kilometre uzanan, plazmadan “atmosfer”e korona denir. Sıcaklığı 1-3 milyon derecedir. Yukarıda görüldüğü gibi ancak “tam güneş tutulması” sırasında, Güneş'in parlaklığı Ay tarafından örtüldüğünde görülebilir.





Güneş'in en dıştaki üç katmanı Güneş'in atmosferini oluşturur. Bunlardan ilki Yunanca “ışık topu” (ya da “ışık küre”) anlamına gelen fotosfer, Güneş'in görünür yüzeyidir. Fotosfer yaklaşık 500 km kalınlıkta, sıcak (5500°C) ve opak bir katmandır. Güneş'in enerjisi buradan yayılır.

Yunanca “renk topu” (ya da “renk küre”) anlamına gelen kromosfer, fotosferin üstünde yer alır ve 10.000 km kadar uzanır. Dünya'dan yalnızca tam güneş tutulmaları sırasında (Ay, Güneş'in parlaklığını örttüğünde) görülebilir. İçerdiği bol hidrojen nedeniyle kırmızı renktedir. Kromosferin şaşırtan yanı Güneş'ten uzaklaştıkça bu tabakanın sıcaklığının artmasıdır; 5500°C'dan 8000°C'a kadar çıkar. Bu, bir kamp ateşinden uzaklaştıkça daha iyi ısınmak gibi oldukça garip bir durumdur. Kromosferin ortalama sıcaklığı 15.000°C'dır.

Güneş atmosferinin en üst katmanı “güneş tacı”dır. Bu katman için Latincede taç anlamına gelen “korona” sözcüğü de kullanılır. Çok sıcak ve seyreltilmiş plazmadan oluşur. Uzayda milyonlarca kilometre öteye kadar uzanır ve sıcaklığı da 2 milyon dereceyi bulur. Tam güneş tutulmaları sırasında Güneş'in çevresinde etkileyici beyaz bir hale olarak görünür.