düşünce deneyleri

laiksavar
Felsefeden nasibini almamış insanların hakkında sıkça hataya düştükleri bir kavram. o hatalardan en çok yapılanı; Bir düşünceyi savunurken kullanılan düşünce deneyindeki durumun olası olmadığını dile getirip, dolayısıyla ileri sürülen düşüncenin de olası olmadığı sonucuna ulaşmak. Halbuki düşünce deneyinin olası olup olmaması ile ortaya sürülen fikrin doğruluğu arasında zorunlu bir bağlantı yoktur. Düşünce deneyleri belirli durumlarda yargılarımızın ne şekilde değişebileceğini göstermek için çok iyidir, bir düşünce deneyini olmayacak şey diye reddetmek meselenin özünün kavranmadığını gösterir.

Tren ikilemini ele alalım. Bir tren, raylardan kaçamayacak durumda olan beş kişinin üzerine doğru gidiyor. Hemen elinizin altında ise trenin yönünü değiştirebileceğiniz bir kol var. Eğer kolu çeker iseniz tren, tek bir kişinin olduğu yola gidecek ve sadece bir kişiyi öldürecek, buna karşın diğer beş kişi kurtulacak. Soru şu, kolu çeker misiniz yoksa çekmez misiniz? Bu durumun pek de olası olmadığını ileri sürebilirsiniz. Ya da bu kişilerin tren raylarında ne aradıklarını sorabilirsiniz. Ancak bu davranış, düşünce deneyinin bize anlatmaya çalıştığı şeyi görmezden gelir. Buradaki asıl mesele düşünce deneyinin doğru olup olmaması değil ahlaki bir karar alırken olaya pragmatik bir şekilde yaklaşıp yaklaşmamamızdır.