kurtuluş hareketi

Kurtuluş, 1971 silahlı direnişinden sonra hapisten çıkan THKP-C kadrolarının 1974'de THKP-C'nin yayın organı haftalık Kurtuluş Gazetesi ve aylık Kurtuluş Sosyalist Dergi çevresinde oluşturdukları Marksist-Leninist siyasi harekettir. Örgüt zaman zaman THKP-C/KURTULUŞ, Türkiye ve Kuzey Kürdistan Kurtuluş Örgütü (TKKKÖ) gibi isimleri kullanmış en sonunda KURTULUŞ örgütü (hareketi) adını almıştır.

Hareketin kurucuları arasında THKP-C ileri gelenlerinden eski Dev-Genç'liler Mustafa Kemal Kaçaroğlu, Mahir Sayın, İlhami Aras, Ali Demir, Seyfi Cengiz ve Şaban İba gibi isimler vardır.[1] Hareket içinde en çok tartışılan konu Kürt Sorunu olmuştur. Kurtuluş'un komsomol örgütü Genç Kurtuluşçular Birliği (GKB)'dir. Genç Kurtuluşçular Birliği zaman zaman KURTULUŞ/GKB isminide kullanmıştır. GKB çeşitli zamanlarda silahlı ve molotoflu eylemler düzenlemiştir.

12 Eylül Darbesi'nde ilk idam edilen sanık olan Necdet Adalı, Kurtuluş örgütünün liseli kanadı olan Dev-Lis'e mensuptur.

1994 Birleşik Sosyalist Parti'nin oluşumuna katılmıştır. Daha sonra BSP'nin kapanması üzerine 1996 yılında ÖDP'ye katılmıştır. 2002 yılında ÖDP içerisindeki diğer gruplarla çıkan Kürt Sorunu üzerine bir tartışmadan sonra Odakçılar, Hareketçiler ve Troçkistler'le beraber Sosyalist Demokrasi Partisi'ni kurmuştur.

Son olarak Sosyalist Demokrasi Partisi'nden ayrılan Kurtuluşçular'ın bir bölümü, 2008'de "yeniden kuruluş"a bir geçiş örgütü olarak İşçilerin Sosyalist Partisi'ni kurmuşlardır. Daha sonra Kurtuluşun uzun yıllardır savunmakta olduğu "sosyalist hareketin yeniden yapılanması" fikrine karşı Kurtuluş Örgütünün partiyi arkadan yönetmesi gerektiğini savunan kesimle yeniden yapılanmayı savunan iki grup ortaya çıktı. 2011 yılında partinin 2. olağanüstü kongresi yapıldı. Yapılan kongreden sonra partinin, parti dışında oluşturulan "Kurtuluş Örgütü" tararfından yönetilmesi gerektiğini savunanlar İşçilerin Sosyalist Partisi'nden istifa etti. İstifa edenler bir müddet sonra kendileri gibi düşünen Sosyalist Demokrasi Partisi'ne katılmışlar, kalanlarsa diğer bileşenlerle birlikte Sosyalist Yeniden Kuruluş Partisini kurmuşlardır. Kurulan demokratik partilerle beraber bu hareket kendini tamamiyle fesh etmiştir.

thkp-c kökenli olan hareket, 1974 affı ile salıverilen kadrolardaki mahir çayan tezlerininin çoğunu reddeden bir grup tarafından oluşturulmuştur. "thkp-c'nin stratejik görüşleri itibariyle sol ve sağ sapmalardan etkilendiğini" savunan ve "işçi sınıfı içinde çalışma"yı öne çıkaran bu kadrolar, haziran 1976'da kurtuluş sosyalist dergi (ksd) ile faal hale geldiler. kurtuluş, thkp-c'nin bunalım dönemleri analizinin lenin'in emperyalizm analiziyle çeliştiğini iddia ederek reddediyordu. acilciler ve devrimci gençlik paralelinde, türkiye'nin emperyalizmin yeni sömürgesi olduğunu ve egemen sınıfların oligarşik bir ittifak oluşturduğunu kabul eden kurtuluş; onlardan farklı olarak emperyalizm çağında burjuva demokrasisinin tümüyle ortadan kalktığını ve yerine tüm dünyada "oligarşik" bir devlet aygıtının geçtiğini, ve türkiye'de faşizmin aşağıdan yukarı tırmandığını savunuyordu. kurtuluş, pass'ın "sol sapma" olduğunu ileri sürüyor ve "sovyetik ayaklanma stratejisi"ne özgü tezlerden hareketle (evrim ve devrim aşamaları içiçe değildir; "suni denge" kavramı sınıf mücadelesinin reddidir; işçi sınıfı devrimin fiili önderidir; bugün evrim aşamasındayız; vb.) işçi sınıfı içerisinde örgütlenmenin temel alınması gerektiğini savunuyordu. kurtuluş "kürdistan'in sömürge olduğunu", thkp-c'nin kemalizm'i "küçük burjuva radikalizmi" olarak değerlendirmesinin kürt sorununda şovenizmden kopulamamasına neden olduğunu savunuyordu. metin ayçiçek'in yönettiği kurtuluş dergisi çevresinde örgütlenen bu grubun, devrimci yol'dan ayrılığının temelini ulusal soruna gösterdikleri bu hassasiyet oluşturuyordu. kitleselleşen hareket 1980 darbesinde önemli ölçüde zarar gördü, ve bu süreçte verilen ricat kararı ile anılmaktadır. işçi sınıfı içinde uzun soluklu bir çalışmayı hedef olarak saptayan gruptan 1982'da kendisine kurtuluş örgütü diyen bir grup ayrıldı. mahir sayın liderliğindeki örgüt, 1983'de türkiye kuzey kürdistan kurtuluş örgütü (tkkkö)'ye evrildi. ancak 1985'de aldığı darbelerle oldukça zayıflayan grup, etkinliğini daha çok yeni öncü dergisi etrafında sürdürdü; birleşik sosyalist alternatif (bsa), birleşik sosyalist parti (bsp) ve ödp içinde bulundu. ödp içinde sosyalist eylem platformu'nda (sep) yer alan kurtuluşçular, yine ulusal sorun konusundaki yaklaşım farklılıkları yüzünden ödp'den büyük ölçüde tasfiye edildiler. ödp'den kopan bazı troçkist gruplarla biraraya gelerek başlattıkları "sosyalist demokrasi için parti ön girişimi" sonucunda sosyalist demokrasi partisi'nin (sdp) kuruluşuna katıldı.

en baştan en sona doğru geleneği şöyle gider:
thkpc - devrimci yol - (bölünme yaşanır) kurtuluş hareketi - (birleşme yaşanır) ödp - (bölünme yaşanır) sdp - (bölünme ve birleşmeler sonucu) birleşik devrimci parti

bu arada, kurtuluş'un en sevdiğim yanı da devrimci yol'un içindeyken dev-yol ana akımının aksine mahir'lerin teorize ettiği türkiye kesintisiz devrimini eksiksiz sahiplenmemeleridir. onların teorisinin eskidiğini, dönemin değiştiğini ve kesintisiz devrim'e daha eleştirel ve yenilikçi bakılması gerektiğini savunmuşlardır. bölünmenin de önemli sebeplerinden birisi bu olmuştur zaten.