Von Neumann ve Norveçli iktisatçı Morgensten ile birlikte ortaya atılan teoridir.
karar mekanizması ve bireylerin seçimleri toplam sonucu nasıl etkiler sorusuna cevap aramaktadır.
(bkz:oyun teorisi) ile ilişkilendirilir.
kısaca değinmek gerekirse ;
iki tane isim belirleyelim. tuğçe ve mustafa
bu iki kişi bir bankayı soymaya karar veriyorlar. banka soygununu ruhsatsız tabancalarıyla gerçekleştiriyorlar ve arabayla ormana doğru kaçıyorlar. paraları da güvenli bir yere bırakıyorlar. banka soygununu haber alan polisler bankaya doğru gidip soruşturmaya koyulur. bu sırada tuğçe ve mustafa ikilisi kaza yapıyorlar. baygın halde arabada yaralılar. polis bu olayı telsizden öğrenip olay yerine gidiyor. buldukları ruhsatsız tabancalar banka soygunundan bu iki kişiyi şüpheli hale getiriyor
tuğçe ve mustinin tedavileri yapılıp karakola getiriliyor. ikisi ayrı bir hücre odasına birbirlerinden haberdar olmayacak şekillerde yerleştiriliyor. polis hemen sorguya başlıyor. polis diyor ki ; banka soygununu...
tuğçe .............. x................ mustafa
itiraf et (serbest kal)........ x....... tuğçe itiraf eder,sen susarsan sana 10yıl
musti itiraf eder,sn susarsan 10 yıl......x.... ..itiraf et (serbest kal)
itiraf (5 yıl) ........ x.......... itiraf (5 yıl) (karşılıkli itiraflar)
susarsan (1 yıl) ........ x.......... susarsan (1 yıl) (karşılıklı susmalar)
*mahkumların birbirlerinin cevaplarından haberi yoktur.
*karşılıklı susmalarda 1 yıl ruhsatsız tabanca taşıma cezasıdır
eğer bireyler, rakibinin kararlarını takmayıp, kendisi için en iyi kararı verecek olursa; tuğçe ve mustafa birbirinden habersiz biçimde 'itiraf' edeceklerdir. bu da ikisine 5 yıl anlamına gelir. bu seçimin ismi 'hakim strateji'dir.
eğer bireyler kötünün iyisini seçerse ; işin içinde 10 yıl olduğu için, 10 yıl yatmak istemeyecek, yine itirafa başvuracaklardır. bu da ikisine 5 yıl'a patlayacaktir. bu tutumun tanımına da 'maksimin strateji' diyoruz. ( maksimizasyonun minimizasyonu)
john nash adlı matematikçi yeni bir tutum geliştirerek ;
mahkumların akıllı ve zeki bireyler olduğunu, rasyonel bir biçimde davranacağını düşünerek, tuğçe ve mustafa'nın ayrı odalarda susacağını söyler. çünkü ikisi için en doğru karar bu olacaktır. karşılıklı susmalar her ikisine de 1 yıl ruhsatsız tabanca taşımaktan hapise mal olacak. 1 yıl sonra hapisten çıktıklarında, güvenli yerdeki paralarını alıp haracayabileceklerdir.
bu tutuma da 'nash dengesi' diyoruz.