stalin'i anmak için onun artılarını, eksilerini ortaya koymak gerekir. bunu yapmadıktan sonra stalin'in insan olduğu unutulur, onu karalayanlar sanki çok masummuş, muhteşem insanlarmış gibi konuşmaya devam eder.
- stalin, sorunları kendisi çözmeye kalkan biri, yani lenin'in tam zıttı. bu sorunları çözerken, bir tarafta başarılı olmuştur ama bir tarafta başarısız olmuştur. stalin'in son yazılarını okurken, sscb içinde tüm tasfiyelere (haklı ya da haksız) rağmen hala oportünizme yol açan düşüncelerin var olduğu görülebilir (buradan da tasfiyelerin başarısızlığı görülebilir)
- en başarılı olduğu tarafı, belirtildiği gibi köylü toplumundan sanayi toplumu yaratmasını sağlayan tarımda kolektifleştirmeyi başarmasıdır. stalin'i anmak istiyorsa bir komünist, başlıca bununla anmalıdır.
- en başarısız olduğu nokta ise, kendisinin çözümünde büyük katkı sunduğu ulusal sorun ve enternasyonalizm konusundaki gidişidir. bu sorunun kaynağı ise "tek ülkede sosyalizm" teorisini kavrayışta yaşadığı sıkıntıdır. bu konuda en sağlam eleştirilerden birini, bizim toprağımız, hikmet kıvılcımlı yapmıştır (oportünizm nedir) ve yaparken de trotskist soytarılar gibi fraksiyonculuk sularında gezmemiştir. hatanın bir sonucu da olacaktı, o ise enternasyonali kapatmak oldu.
- tüm komünistler gibi, stalin'i anlamak, kavramak önemlidir. küfür edenler, çocuklara anlatılan hikayelere inananlar, aksi söylenmesine rağmen hala stalin kars ve ardahan'ı istedi diyenler anlamaya çalışamaz, boşverin. ancak böyle boktan bir coğrafyada yaşarken stalin'i kavramak hala önemlidir.
bir ekleme daha yapalım. bugün türkiye'nin en keskin stalincisi kesilen tkp-sip ekibi, stalin'in tek bir ilkesini dahi kavramaktan ve benimsemekten uzaktır. stalin için aşamacılık bir "günah" değildir. ancak tkp-sip'liler bir trotkist gibi aşamacı devrim teorilerine karşı çıkıyorlar. dolayısıyla stalin'i stalin'den okuyarak anlamak dışında bir yol yok.