Umay sözünün um/om kökünden türediğini savlayanlar var. "Ummak/dilemek" anlamında değerlendiriyorlar. "Çift" anlamında olduğu da savlanıyor.
Umay sözü, Moğolca'da "rahim", Tunguzcada ise "Omo-umo", kökü "yumurtlama" anlamındadır.
Serikbol Kondibay'a göre "uma", "çift/son" anlamındadır. "Ana karnında doğmakta olan bebek" anlamındadır. Bu durumda, "uma" "ikiz çocuk" anlamına gelirse "Umay" "büyük anne" anlamına gelir.
"Umay" deyimi, Türkler arasında çok yaygındır ve yakın adlarla kullanılır. Ailenin, ocağın çocukların koruyucusu, etrafına ışık saçan bir kadın anlamında kullanılır. Bütün Türk kavimleri Umay'ı, İyilik tanrıçası, Ana tanrıça ve Hayat tanrıçası kabul ederler.
Türk halklarının çoğunda Umay ana, tanınır ve bilinir. Örneğin Oğuzlar, Umay anayı ana karnındaki bebeklerin koruyucusu olara kabul ederler. Hatta, "Kim Umay'a hizmet ederse oğlan çocuğu olur" deyimini atasözü gibi kullanırlar.
