(1569–1795)
'Lehistan-Litvanya Birliği' ya da 'Birinci Lehistan Cumhuriyeti' ya da 'İki Ulus Cumhuriyeti' ya da 'İki Ulus Birliği' veya 'İki Halk Birliği' (Polonyaca: Rzeczpospolita Obojga Narodów) (Beyaz Rusça: Рэч Паспалітая Абодвух Народаў) (Litvanca: Abiejų tautų respublika) (ing. polish lithuanian commonwealth) adlarıyla tanınan 17. yüzyıl Avrupasının en güçlü ülkelerinden biri.
Osmanlı tarihinde sadece Lehistan olarak anılıp türk tarih kitaplarında lehistan diye geçer.
Kuruluşu:
Lehistan-Litvanya Birliği 1 Temmuz 1569 tarihinde imzalanan Lublin Antlaşması ile kuruldu. Bu antlaşmayla Lehistan Krallığı, Litvanya Grandüklüğü ve Kraliyet Prusyası tek bir devlet olarak birleştiler ve Avrupa'nın en güçlü ülkelerinden biri haline geldiler.
Yıkılışı:
18. yüzyıla gelindiğinde Lehistan sürekli olarak toprak kaybetmeye başladı. Lehistan'ın komşusu olan Rusya, Avusturya ve Prusya güçlendiler. Saksonya'dan Wettin Hanedanı mensubu III. Augustus 1697 yılında Lehistan-Litvanya Birliği kralı seçildi. Wettinler halkı sindirmeyi ve güç kullanmayı kesin bir kural olarak görüyordu ve de bunu uyguladılar da. Halihazırda siyasi istikrarsızlık ülkede iç savaşlara ve isyanlara ortam hazırladı. Bu sırada 1715 yılında resmen kral ve soylular arasında bir iç savaş çıktı. Çar Petro bu durumdan çok iyi faydalandı. Stanislaw Poniatowski Kral III. August'u devirme planlarına destek sağlaması için annesinin ailesi tarafından Petersburg'a gönderildi. Rus sarayında ailesinin çıkarlarını gözetmek için fazla çaba harcamadı ve geleceğin çariçesi ii. Katerina'ya aşık oldu.
ii. katerina, III. August'un 1763'te ölümünden sonra, Lehistan'ı daha da zayıf düşürmek için yollar aramaya başladı. Lehistan bu sorunlarla uğraşırken dış güçlere karşı savunmasız ve güçsüz kaldı. Meclis toplandı (Sejm) Rus İmparatorluğu 24.000 kişilik bir orduyla o sırada Lehlerin topladıkları meclislerine (Sessiz Sejm, bu seferki farklı bir meclisti.) doğru yola çıktı. Bu meclisin en önemli kuralı Eğer elçiler oy birliği ile karara altı haftada (tek oturumda zaman sınırı) varamasalardı, tartışmalar geçersiz ilan edilirdi ve bu Sejm'den önceki tüm eylemler iptal edilirdi. Rusya İmparatorluğu'nda meclise geldi ve bir arabulucu olmak amacıyla katılmış gözükse de asıl amacı topraklardan payına düşeni almaktı. 17. yüzyılın ortalarından beri, Sejm çözünürlüğünde otomatik olarak belirlenen bir elçi ya da senatör biri tarafından diğer, daha önce onaylanmış kararların reddi nedeniyle, herhangi bir itiraz olmadı. Bu tüm Sejmlerin oluşturduğu bir bütün çözünürlük, verilen bir oturumda geçti. Kararlar ve bu sessiz durum Sejm'in "Sessiz Sejm" olarak adlandırılmasının nedeniydi, örnek: 1667'de ve 16. yüzyılda hiçbir kişi ya da grup davaya cesaret edemedi ama 17. yüzyılın ikinci yarısında, Sejm'de liberum veto (Latince: "Ben özgürce yasaklarım") neredeyse durduruldu, III. August yetkilerinin büyük çoğunluğunu yıllarca Lehistan'da genel valilik yapan Heinrich von Brühl'e devretti.
II. Katerina yıllar sonra Rusya'nın askeri ve siyasal gücünü kullanarak dilediği gibi yönlendirebileceğini düşündüğü genç Poniatowski'nin II. Stanisław adıyla tahta çıkmasını (7 Eylül 1764) sağladı. Stanisław tahta çıktıktan sonra, krallığın gücünü artırmaya, yönetimde reform yapmaya ve parlamenter rejimi güçlendirmeye çalıştı. Ama soyluların ve kendisini tahttan indirmekle tehdit eden Yekaterina'nın engellemeleri karşısında sonunda reformlardan vazgeçmek zorunda kaldı. Lehistan-Litvanya birliği çöküşün eşiğine geldi. Czartoryski ve Potocki Hanedanı el birliğiyle Liberum veto'yu 1791'de Polonya'nın 3 Mayıs Anayasası'nın kabulüyle tamamen kaldırıldılar. Anayasa kabulü ve olası uzun vadeli kararlardan sonra bir sonuca varıldı. O sonuçlara göre Avusturya, Rusya ve Prusya Lehistan-Litvanya Birliği topraklarını paylaştı ve 300 yıllık Polonya parlamentosunun sürekliliği sona erdi. Ruslar Kralın Sakson ordusunu sürgün etti. Sonunda Lehistan-Litvanya Birliği bu üç ülke arasında paylaşılarak 1795 yılında Avrupa haritasından silindi. Bunu kabul etmeyen tek Avrupa devleti ise Osmanlı Devleti'ydi.