1071 Malazgirt Savaşı
MALAZGİRT NEREDEDİR?
Malazgirt, Doğu Anadolu bölgesinde bulunan Muş ilinin yaklaşık 56.000 nüfuslu bir ilçesidir. Malazgirt ilçesi, Muş'un Bulanık ilçesiyle birlikte, Bitlis'in Adilcevaz, Ağrı'nın Patnos ve Tutak, Erzurum'un Karayazı ve Karaçoban ilçeleriyle de komşudur.
MALAZGİRT SAVAŞININ NEDENLERİ
Doğu sınırında ortaya çıkan ve giderek yükselen Türk-İslam tehlikesi Doğu Roma(Bizans) tarafını telaşlandırmaya başlamıştı.Zira Selçuklular yaptıkları akınlar sırasında istila yapmıyor yakmıyor yıkmıyor halka zarar vermiyordu sadece Doğu Roma(Bizans) askeri mevzilerine saldıryorlardı .Selçukluların izlediği bu yöntem Doğu Roma(Bizans)'lı olmayan milletler arasında güzel bir itibar bırakıyordu buda Doğu Roma(Bizans)'lı idareciler için büyük bir sorun teşkil ediyordu.Zira bu milletler Selçuklu idaresi isteyerek Doğu Roma(Bizans) için tehdit olabilirdi.
ROMA'NIN DURUMU
Selçuklular Anadolu içlerine doğru akınlar ile ilerlemeye devam ederken Doğu Roma(Bizans) ise iç karışıklık içindeydi.Ülkenin yönetimi dul kalan Bizans İmparatoriçesi Eudoxie'nin elindeydi. Evleneceği kişi aynı zamanda yeni Doğu Roma(Bizans) İmparatoru olacaktı kendisine sunulan bir çok aday arasındanDoğu Roma(Bizans) kumandanı Romen Diyojen'i tercih etti (1068). Romen Diyojen, Roma ordusu içinde yüksek rütbelere yükselmiş başarılı bir askerdi ancak X. Konstantin Dukas'ın oğullarını tahttan indirmek için komplo hazırlamak suçundan hapsedilerek İdama mahkum edilmişti (1067) Fakat artan Türk-İslam tehlikesine karşı affedildi ve imparotiçe ile evlendi. ancak saltanat ailesinden olmadığı için onun imparator olmasına muhalif isimleri vardı Diyojen onlarıda yendikten sonra tam anlamıyla ülke yönetimine hakim oldu.
SELÇUKLULARIN DURUMU
Bu tarihlerde Selçuklular Anadolu içlerine doğru akınlar düzenlemeye devam ediyordu.Kars, Ege ve hatta Marmaraya kadar akınlar yapar duruma gelmişti.Roman Diyojen ise bu akınlara karşı düzenli ordular kurmuştu Selçuklu akınlarıyla düşen ileri karakol kalelerini kontrol altına almak amacıyla 1068 yılında Karsı, 1069'da Pozantı'yı, 1069'da Palu'yu, 1070'de Kayseri'yi kontrol altına aldı.Selçuklara ise bu tarihte Şıi-Fatımilere karşı sefer hazurlıklarına başlamıştı.Selçuklu orduları Mısar'a doğru harekete geçti .Diyojen ise doğu seferi için hazırlıklarını tamamlamıştı.İmparatorluk askerlerinin yanı sıra Frank, Norman, Slav, Gürcü, Abaza, Kürt, Peçenek ve Uz'lardan tertip ettiği çoğu paralı askerlerden oluşan 70.000 kişilik bir orduyla Selçuklu üzerine saldırıya geçti.Ermeniler Doğu Roma(Bizans)Ordusunda görev almak istemediler bunun üzerine Diyojen Sivas'a varınca Ermeni Prenslerini ve tebasını kılıçtan geçirerek öldürdü, Ermeni yerleşim yerlerini de Askerlerine yağma ettirdi. Böylelikle tabiyeti kabul etmeyen Ermenilerden intikamını almış, benzeri aykırılıklara karşı göz dağı vermiş oldu.
SAVAŞ DÖNEMİ
Diyojen ordunun verdiği güçe kendini iyice kaptırmıştı ordu herhangi bir direnişe uğramadan ilerliyordu.İlk başta Türk tehdidinden kurtulmak için başlanan hareket zamanla doğudaki İslam ülkelerini hedef alır hale gelmişti yani amaç tüm İslam ülkeleriydi. Öyle ki, savaşı kazanacağından emin olan Diyojen Horasan, Rey, Acem, Arap ve Suriye şehirlerinin idarelerini komutanlarına paylaştırmış hatta bunu kendilerine taahhüt bile etmişti.Roma Ordusu Sivas'ta savaş hazırlıklarını tamamlamak üzereydi. Diyojen'in iki planı vardı Birinci planı Roma ordusunun en tecrübeli komutanı olan General Nikefor Bryennes ile Türk asıllı savaş stratejisti General Magistors Tarkhal getirdi. Bu iki generalin teklifi Türklere karşı tedbirli ve ihtiyatlı hareket ederek Erzuruma ilerleyip burada konuşlandıktan sonra Türkleri kışkırtarak üzerlerine çekmek ve savaşın Roma Toprakları içerisinde yapmak şeklindeydi. Bu plana göre Roma Ordusu sefere çıkarak bir bakıma Savunma Savaşı yapacaktı. Bu alternatife korkaklık olarak bakan bazı generaller ise hızlıca hareket edilip İrana doğru yönelinmesi, savaşın Selçuklu topraklarında yapılarak hızlı sonuç alınmasını teklif ettiler. Diyojen, ordusunun gücünü kullanmak ve hızlı sonuç almak istediği için ikinci alternatifi tercih ederek istila ağırlıklı bir strateji izlemeye karar verdi.Selçuklu Sultanı Alparslan, Roma Ordularının harekete geçtiğini öğrenince Mısır seferi yolundan geri dönerek Ordularıyla Suriye'ye doğru yola çıktı.Ordusunun Rey şehrinde konuşlandığı haberini yaydı ve Muş'a doğru ilerleyerek Malazgirt ovasının doğusunda ordugah kurup savaş hazırlıkları yapmaya başladı.Sultan Alparslan, adet olunduğu üzere bir heyet hazırlayarak Sav Tigin'le birlikte Romen Diyojen'e elçi olarak gönderdi. Alparslan elçilerini Roma Ordusunun işine gelmeyecek bir barış teklifinde bulundu. Ama bu heyetin amacı barış değil sadece biraz zaman kazanmaktı.Tahmin edildiği gibi Romen Diyojen, Selçuklu elçilerini hafife alıp onlara “Sulh müzakerelerini Rey'de yapacağım. Ordumu İsfahan'da kışlatıp Hemedan'da sulayacağım” demiştir. Selçuklu elçileri de “Atlarınızı Hemedan'da kışlayacaklarından ben de eminim, fakat sizin nerede kışlayacağınızı bilemiyorum” demiş, taraflar karşılıklı tehditlerle birbirlerini ölçmüş oldular. Artık Malazgirt Savaşının gerçekleşeceği kesinleşmiş, hatta savaş stratejileri bile netleşmiştir. artık tüm hazırlıklar tamamlanmış İslamın sancaktarlığınıda üstlendiği bu savaşta Halifeden dua talep etmiş, Halife de İslam ülkelerine Cuma hutbesinde okunacak duayı camilere göndermiştir.
ASKER DURUMU
Doğu Roma Ordusu, paralı askerlerle birlikte 70.000 kişilik bir orduyla Malazgirt ovasının kuzeyinde konuşlanmıştı Selçuklu ordusunun askeri gücü ise sadece 40.000 kişiden ibaretti. ancak Doğu Roma ordusu içerisinde Müslümanlıkla tanışmamış Peçenek ve Uz Türkleri de bulunuyordu. Sultan Alparslan, casuslar göndererek aynı soydan olduğu bu Türk birliklerine haber ulaştırıp kendilerine katılmaları teklifini gönderdi. Buda Doğu Roma (Bizans) Ordusunu olumsuz yönde etkiledi Zira Anadolu içlerinde bulunan Abaz, Slav, Gürcü, v.b. kavimler yoğun savaşlar içerisinde bulunmuyorlardı. Trakya bölgesinde yaşayan Peçenek ve Uz Türkleri ise hem Roma İmparatorluğu ordusu içerisinde sıkça görev yapmakta hem de Batı cephesinde kendi bağımsız hareket edebildikleri savaşlara katılmaktaydılar. Üstelik Roma Ordusunun en önemli savaş stratejisti Magistors Tarkhal'da bir Peçenek Türküydü. Alparslan'ın teklifini olumlu karşılayan Peçenek ve Uz birlikleri Roma ordusu içerisinde konuşlanmış ancak Selçuklular için mücadele etmeye karar vermişlerdi.oma ordusunun savaş düzeninde Romen Diyojen ordunun merkezinde, Anadolu ordu kumandanı Mikhail Attalicpiates sağda, Rumeli kumandanı Nikefor Bryennes solda, Andronikos Doucas'da geri cephedeydi. Bu taktik topyekün bir imha düzeniydi. Stratejileri de güçlü hücum ederek kesin sonuç almaktı. Sultan Alparslan'ın komutasında ise 40.000 kişilik Selçuklu ordusu Hilal şeklinde tertibat almıştı. Hafif süvari kıtaları kanatlarda, vurucu unsurlar ve merkez güçler orta geride bulunuyordu. Saldırı gerçekleştiği esnada merkez güçler yavaş yavaş geri çekilecek, at üstünde ok atan süvariler düşmanın yan ve geri hatlarına taarruz ederek Roma ordusunu yavaş yavaş zayıf düşürecekti. Bu taktikle düşman ordusu kendi karargahlarından uzaklaşacak, baskın kıtaları düşmanın en zayıf olduğu geri hattına saldırarak savaş düzenlerini bozacak ve geri çekilen birliklerin ileri atılmasıyla “Turan Taktiği” olarak bilinen strateji kullanılarak düşmanı yok edecekti.
SAVAŞIN SONUÇLARI
Anadolu'nun kapıları Türklere açıldı; Türk birlikleri Anadolu'ya girmeye başladı.
Malazgirt Savaşından ağır bir yenilgiyle çıkan mağrur imparator, Sultan Alparslan'ın huzuruna geldiğinde utancından başını kaldıramıyordu. Alparslan, onun bu haline nezaketle karşılık verip oturttu ve teselli etti. Diyojen, savaş öncesi muazzam ordusuyla Türkleri yeneceğinden emin olduğunu, aksi bir ihtimali hiç düşünmediğini açıkça dile getirdi. Sultan Alparslan kendisine “Eğer zafer sizin olsaydı bana ne yapardın?” sorusunu sordu. Diyojen, açık konuşamayıp öldürtürüm diyemeyip sadece “Kamçılatırdım” cevabını verdi. Alparslan “Benim size ne yapacağımı düşünüyorsunuz?” sorusuna ise bir ümitle “Ya öldürtürsünüz, yahut İslam ülkelerinden birine esir gönderirsiniz. Mümkün görmüyorum ama beklide affedersiniz”
Bunun üzerine Sultan Alpaslan adet olunduğu üzere İmparatoru daha fazla küçük düşürmemek içinAffetti ve ağır şartlarla bir antlaşma imzalattı. Romen Diyojen affedilmişti ancak ülkesine döndüğünde Türklerden görmediği hakaretlere uğrayıp öldürüldü. Yerine geçen yeni Doğu Roma İmparatoru 7. Mihail Selçuklular ile yapılan anlaşmayı kabul etmese de “Malazgirt Savaşı” Selçuklulara Anadolunun tapusunu vermişti. İlerleyen 20 yıl içerisinde hızla Anadolu içlerine göç hareketleri başlatılarak Türkleştirilen Anadolu, İç Asyadaki diğer Türk devletlerinin de göçleriyle bir Türk yurdu haline geldi.