zeigarnik etkisi

sophos
kişilerin tamamlanmamış veya bölünmüş-kesilmiş şeyleri, tamamlananlara göre daha kolaylıkla hatırladığını ifade eden psikolojik kavram.

Sovyet psikolog ve psikiyatr Bluma Zeigarnik tarafından bir restoranda yapılan gözlem sonucu bulunmuştur ve adını ondan almıştır.

1920'lerde Zeigarnik bir grup psikolog arkadaşıyla beraber bir restorana girmiştir ve sipariş vermişlerdir. Siparişi, tek bir garson alır Ancak hiçbir siparişi kaydetmez. Grup, yemeklerini yer ve restorandan çıkar. Daha sonra Ziegarnik geri dönerek aynı garsonu bulur ve bunca siparişi aklında nasıl tuttuğunu sorar;
Garson, üniversitenin onca kalabalık restoranındaki değil biraz önce aldığı siparişi, psikologlardan oluşan grubu bile hatırlamamaktadır. Garsonun psikoloğa söylediği tek şey, siparişleri aklına yazıp, yemeklerin ilgili kişilere ulaştırılmasını sağladıktan sonra siparişleri aklından sildiğidir.

Bu durum Zeigarnik'in ilgisini çok çeker ve yaptığı çalışmalarla şu sonuca ulaşır: Bitirilmemiş, sonlandırılmamış işlerin, zihni daha fazla meşgul etmektedir. İş bitince, zihin bu meşguliyetten kendini kurtarmaktadır.

Zeigarnik etkisini gösteren birçok çalışma da daha sonra psikoloji literatürüne girmiştir. Bunlardan birisi Kenneth McGraw'ın deneyidir:
Zeigarnik deneylerinden altmış yıl sonra, Kenneth McGraw, deneye katılan deneklerden belli bir ödül karşılığında olmak üzere zor bir yapbozu yapmalarını istedi. Deney başladıktan belli bir süre sonra hiç kimseye, yapbozu tamamlamasına fırsat verilmedi ve deneyin bittiği söylendi. Ancak deneklere, yapbozları tamamlamadıkları halde ücretleri ödendi. Deneyi tertipleyen uzmanlar, deneyin yapıldığı ortamdan ayrıldılar. Ancak deney, asıl bundan sonra başlıyordu. Deneye katılanların büyük çoğunluğu, kendilerinden istenmediği halde, deneyin yapıldığı ortamda kalarak yapbozu tamamlamaya devam ettiler.


Zeigarnik etkisine günlük hayatımızdan örnekler sık bulunmaktadır:
- eğitim hayatımızı düşündüğümüzde bir türlü çözemediğimiz soruların, çözdüğümüz sorulara göre daha fazla aklımızda kaldığını fark etmişsinizdir belki.
- ayrıca eğitim sistemimiz sınav odaklı olduğu için genellikle çalışılan konular sınavlardan sonra unutulur.
- medya ve pazarlama alanında da Zeigarnik etkisi çokça kullanılmaktadır; dizilerin sonlarına getirilen “…devam edecek” yazısı ya da dizilerin en heyecanlı yerlerinde reklam girmesi gibi.