MÖ 460-370 yılları arasında yaşamış, atom kavramını ilk kez ortaya atmış antik yunan filozofu.
Ayrıca materyalist doğa biliminin temellerini atmıştır.
MÖ 460-370'lü yıllarda yaşamış ve Sokrates'ten sonra ölmüş olmasına rağmen, "Sokrates öncesi doğa filozofları"ndan sayılır çünkü tüm düşünce biçimi "sokrates öncesi" doğa felsefesine aittir.
Ege denizi'nin kuzeyinde bir sahil şehri olan abdera'da yaşıyordu.
Doğadaki her şeyin, gözle görülemeyecek kadar küçük ve mutlak, hiçbir zaman değişmeyen bir yapı taşlarından oluştuğunu varsayıyordu ve bu en küçük parçacıklara bölünemeyen şey anlamına gelen atom ("atomos") adını veriyordu.
Demokritos için atomların bölünemeyeceğini vurgulamak çok önemliydi. Eğer atomlar bölünseydi, yapı taşı olma özelliklerini kaybederlerdi.
Ona göre doğanın yapı taşları mutlak da olmak zorundaydı çünkü hiç bir şey yoktan varolamazdı. Ayrıca atomların pek ve yoğun olduğunu da öne sürüyordu. Ancak atomlar birbirinin aynı olamazdı, eğer atomlar birbirinin aynı olsaydı, bir araya gelip çeşitli şeyleri oluşturamazlardı.
Demokritos'a göre doğada sonsuz sayıda ve farklılıkta atom bulunmaktaydı. Bu yüzden birleştiklerinde birbirinden çok farklı varlıklar meydana getirebiliyorlardu.
Sayıları ve çeşitleri ne olursa olsun, her biri mutlak, değişmez ve bölünemezdi.
Bir varlık, örneğin bir ağaç ya da bir hayvan ölüp parçalara ayrıldığında, atomlar yeniden yayılıp başka varlıkları oluştururlar.
Demokritos, doğal süreçlere bir takım "güçlerin" ya da "ruhların" müdahale ettiğine inanmıyordu.
"Var olan tek şey, atomlar ve boşluktur" diyordu, özdekçiydi.
Demokritos'a göre atomların devinimlerinin ardında hiçbir bilinçli "amaç" yoktur.
Doğa tamamen mekanik bir şeydir;
Bu her şeyin rastlantısal bir biçimde oluştuğu anlamına gelmez, çünkü her şey doğanın değişmez yasalarını izler.
Demokritos'a göre atom teorisi algılarımızı da açıklayabiliyordu.
Ona göre, algılayışımızın nedeni atomların boşlukta hareket edişleriydi. Ay'ı görmemizin nedeni ay atomlarının gözümüze girmesiydi.
Ona göre ruh, bir takım özel yuvarlak ve kaygan "ruh atomlarından" oluşuyordu; insan ölünce bu atomlar etrafa savruluyor, sonra da oluşa yeni bir ruha katılabiliyorlardı.
Bu insanın ebedi bir ruha sahip olmadığı anlamına geliyor.
Demokritos, doğadaki "her şeyin aktığı" konusunda herakleitos ile aynı fikirdeydi. Çünkü nesneler bir var oluyor bir yok oluyorlardı.
Ancak "akan" her şeyin ardında "akmayan" bir takım mutlak ve değişmez şeyler vardı, demokritos bunlara atom adını veriyordu.
Bugün demokritos'u atom öğretisinin doğru olduğunu söyleyebiliriz, doğa gerçekten birbiriyle birleşip sonra birbirinden ayrılan atomlardan oluşmaktadır, günümüzde bilim atomların daha da küçük temel taneciklere ayrıştırılabileceğini bulmuştur, bu temel taneciklere proton, nötron ve elektron diyoruz.
Belki bunlar da kendinden küçük parçalara ayrıştırılabilir ancak fizikçiler bunun bir yerde durmak zorunda olduğu konusunda birleşiyorlar, doğayı oluşturan bir takım en küçük parçalar olması gerekiyor.