hayvanların her sektörde kullanılmasına karşı, çevre dostu yaşam tarzı.
veganizm
amerika'nın arananlar listesinde cihatcılardan başka bi tek vegan bi anarşist vardı. hayvan barınağını bombalayıp bi kaç kişiyi öldürmüş hatta.
dinsel bir oluşum desek pek yanılmış olmayız.
insan duyargalarının canhıraş boşaltıldığı bir ideoloji vakası.
çok karmaşık bir konu. Destekçi kitlede kalitesizlik görmekle beraber eleştiren kitlenin de genelde ödevini yapmadığını düşünüyorum. Veganizmle ilgili fikirlerimi özet geçeyim burada hazır fırsat bulmuşken.
1. Sağlık: Vegan beslenmenin sağlıklı olmaması için hiçbir sebep yok. Evet, bazı hastalıkların riskleri artabilir, bazı şeylerin alınması (demir-kalsiyum vb.) zorlaşıyor olabilir ama iyi planlanmış vegan bir diyetin herhangi bir temel besin maddesi bakımından eksik olması -B12 dışında- ya da ortalama bir omnivorun diyeti kadar sağlıklı olamaması için hiçbir sebep yok. Tek problem vegan diyetlerde planlama yapmanın vegan olmayan diyetlere kıyasla çok daha zor olması. Dengesiz beslenmek dikkatsiz olunursa vegan beslenerek çok daha kolay. O yüzden sürekli olarak ne yediğini dikkatli bir şekilde takip etmen gerekiyor. Bu çoğu insanın yapmaya kafasının basmayacağı bir şey. Vegan diyetlerle ilgili tek büyük sağlık riski de bu. Sağlıklı bir şekilde beslenmek -B12 takviyesi alınırsa- mümkün olsa da uyulması gereken bir sürü ek kural var. Mesela aldığın omega 3 ve omega 6 oranına dikkat etmen, aldığın proteinin daha az bir miktarı emildiği için aldığın proteini 0.8 ile çarpıp ona göre hesaba katman falan gerekiyor. Vegan beslenme yayılsaydı genele vurduğumuzda sağlık problemlerinin daha fazla olması ihtimali var bu nedenle. Şu anda veganların çoğunun eğitimli olduğunu düşünürsek yaygınlaşmasının ne etki yaratacağını kestirmemiz pek mümkün değil.
2. Ahlaki argümanların bir miktar çekiciliği var. Sonuçta karşımızda debelenen, zihinsel yetenekler gösteren canlılar var. Ancak hayvanların büyük bir bölümü birey olmadıkları için -frontal korteks ciddi bir şekilde gelişmediği için ve farkındalık sahibi olmadıkları için-öldürülmelerine cinayet diyemeyeceğimizi düşünüyorum. Tam da bu nedenle hak kavramının hayvanların çoğuna uygulanamayacağını kabul ediyorum. Faydacılığı genel olarak reddettiğim için refahçı argümanlar da ikna edici gelmiyor. Veganizm lehine en iyi ahlaki argüman bence erdem etiğinden yola çıkıyor. Erdem etiği belli davranışların bizi "daha iyi insanlar yapmaları"ndan yola çıkılarak ahlaki ya da ahlaki olmadığını öne sürer. Vegan olmak insanların genel empati kurma yeteneğini artırır mı? Bizi daha duyarlı yapar mı? Muhtemelen evet. Sonuçta hayvanlara karşı bu türden bir duyarlılığa sahip olmak, acı çekmeye karşı çıkmak insanlar için ahlaki gelişmeye neden oluyor denebilir. Pek çok katilin de hayvanlara işkence ettiği verisi bunu destekliyor. O halde erdem etiği vegan olmanın bir sorumluluk olmasa bile iyi bir şey olduğunu gösteriyor olabilir.
3. Çevreyla ilgili argümanlar da bence fena değil. Sera gazı üretiminin bütün dünyanın vegan olmasıyla ciddi oranda azaltılması mümkün. Bu da bence veganizm lehine nispeten iyi ahlaki argümanlardan biri.
Özet: Vegan olmak olmamaktan bazı açılardan daha iyi olabilir. Sağlıklı bir şekilde de yaşanabilir. ben kendim vegan değilim.
1. Sağlık: Vegan beslenmenin sağlıklı olmaması için hiçbir sebep yok. Evet, bazı hastalıkların riskleri artabilir, bazı şeylerin alınması (demir-kalsiyum vb.) zorlaşıyor olabilir ama iyi planlanmış vegan bir diyetin herhangi bir temel besin maddesi bakımından eksik olması -B12 dışında- ya da ortalama bir omnivorun diyeti kadar sağlıklı olamaması için hiçbir sebep yok. Tek problem vegan diyetlerde planlama yapmanın vegan olmayan diyetlere kıyasla çok daha zor olması. Dengesiz beslenmek dikkatsiz olunursa vegan beslenerek çok daha kolay. O yüzden sürekli olarak ne yediğini dikkatli bir şekilde takip etmen gerekiyor. Bu çoğu insanın yapmaya kafasının basmayacağı bir şey. Vegan diyetlerle ilgili tek büyük sağlık riski de bu. Sağlıklı bir şekilde beslenmek -B12 takviyesi alınırsa- mümkün olsa da uyulması gereken bir sürü ek kural var. Mesela aldığın omega 3 ve omega 6 oranına dikkat etmen, aldığın proteinin daha az bir miktarı emildiği için aldığın proteini 0.8 ile çarpıp ona göre hesaba katman falan gerekiyor. Vegan beslenme yayılsaydı genele vurduğumuzda sağlık problemlerinin daha fazla olması ihtimali var bu nedenle. Şu anda veganların çoğunun eğitimli olduğunu düşünürsek yaygınlaşmasının ne etki yaratacağını kestirmemiz pek mümkün değil.
2. Ahlaki argümanların bir miktar çekiciliği var. Sonuçta karşımızda debelenen, zihinsel yetenekler gösteren canlılar var. Ancak hayvanların büyük bir bölümü birey olmadıkları için -frontal korteks ciddi bir şekilde gelişmediği için ve farkındalık sahibi olmadıkları için-öldürülmelerine cinayet diyemeyeceğimizi düşünüyorum. Tam da bu nedenle hak kavramının hayvanların çoğuna uygulanamayacağını kabul ediyorum. Faydacılığı genel olarak reddettiğim için refahçı argümanlar da ikna edici gelmiyor. Veganizm lehine en iyi ahlaki argüman bence erdem etiğinden yola çıkıyor. Erdem etiği belli davranışların bizi "daha iyi insanlar yapmaları"ndan yola çıkılarak ahlaki ya da ahlaki olmadığını öne sürer. Vegan olmak insanların genel empati kurma yeteneğini artırır mı? Bizi daha duyarlı yapar mı? Muhtemelen evet. Sonuçta hayvanlara karşı bu türden bir duyarlılığa sahip olmak, acı çekmeye karşı çıkmak insanlar için ahlaki gelişmeye neden oluyor denebilir. Pek çok katilin de hayvanlara işkence ettiği verisi bunu destekliyor. O halde erdem etiği vegan olmanın bir sorumluluk olmasa bile iyi bir şey olduğunu gösteriyor olabilir.
3. Çevreyla ilgili argümanlar da bence fena değil. Sera gazı üretiminin bütün dünyanın vegan olmasıyla ciddi oranda azaltılması mümkün. Bu da bence veganizm lehine nispeten iyi ahlaki argümanlardan biri.
Özet: Vegan olmak olmamaktan bazı açılardan daha iyi olabilir. Sağlıklı bir şekilde de yaşanabilir. ben kendim vegan değilim.
Var olan her ideolojide olduğu gibi veganizmde de aşırlığa giden kalitesiz bir kitlenin olduğunu düşünmekteyim. Vegan olan vardır olmayan vardır saygım var ama anlamsız bulduğum çok yönü de var.