"sovyet sosyalist cumhuriyetler birliği'ni muhafaza etmeyi gerekli sayıyor musunuz?" sorusuna sovyetlerin %76,4 evet çıkmasıyla sonuçlanan referandumdur. en çok evet oyunun türki cumhuriyetlerden çıkması da sürekli türki cumhuriyetlerde rus zulmü propagandalarına tokattır.
"tüm sscb'de kayıtlı seçmen sayısına göre referanduma katılım oranı % 80 gibi yüksek bir oranda gerçekleşti. bunlardan 113 milyon küsur oy, yani % 76,4 yukarıdaki soruya evet dedi, % 21,7 hayır oyu verdi, % 1,9'un oyu da geçersiz sayıldı. referandumun kısmen yapılabildiği cumhuriyetleri hariç tutarsak katılım % 75,2 ve evet oyları da % 71,3 oranında idi. yani kayıtlı seçmenin % 53.6'sı evet oyu vermişti. böylece her halükarda geçerli oyların üçte ikisinden fazlası ve kayıtlı seçmenin de mutlak çoğunluğu birlikten yana oy kullanmış oldu. oyların cumhuriyetlere göre dağılımı ise şöyleydi:
en yüksek oranda evet oyu türki halkların çoğunlukta olduğu cumhuriyetler ve özerk cumhuriyetlerde verildi. evet oyları kazakistan'da % 94, özbekistan ve azerbaycan'da % 93, kırgızistan'da % 96, türkmenistan'da % 97 oranında idi. rusya federasyonu içindeki özerk cumhuriyetlerden tataristan'da bu oran % 87, başkurdistan'da % 85 oldu. yine nüfusu önemli miktarda türki halk içeren dağıstan'da evet oyları % 82 oranında idi. evet oylarının tüm rusya ortalamasının % 71 olduğu dikkate alınırsa türki halkların ortalamanın çok üstünde evet oyu verdikleri görülmektedir. işte bu sonuç bizim yerli faşistlerimizin suratına indirilmiş ağır bir tokattır; çünkü bizim faşistler yıllarca sscb'de “dış türkler”in rus ve komünist “zulmü” altında inledikleri yalanını yaydılar. oysa gerçekte bu halklar sscb'ye ruslardan ve ukraynalılardan daha yüksek oranda sahip çıktılar. en düşük katılım oranı ve en düşük evet oyu ise moskova ve leningrad'ta (şimdiki st. petersburg) görüldü. örneğin moskova'da katılım oranı % 67,9, evet oylarının oranı % 50,02 oldu. leningrad'ta ise bu oranlar sırasıyla % 64,9 ve % 50,5 şeklinde oldu."
17 mart 1991 sscb referandumu
sovyetlerin devamı için oylayanların oranları şu şekilde.
“Tüm ulusların hak ve özgürlüklerinin tam olarak güvence altına alındığı, egemen cumhuriyetlerin yenilenmiş federasyonu olarak Sovyetler Birliği'nin korunmasını kabul ediyor musunuz?'' sualinin sorulduğu referandumdur.
direk ''sscb'nin korunmasını istiyor musunuz'' diye sorulsaydı yine çoğunluk evet çıkardı ama biraz daha düşük çıkardı diye düşünüyorum.
ermenistan, gürcistan, letonya, litvanya, moldavya, estonya cuhmuriyetlerinin iktidarları ise referandum yapma kararını tanımadılar ve referandum yaptırmadılar (ki bu cumhuriyetler -yani ermenistan, gürcistan, letonya, litvanya, moldavya ve estonya- kısa bir süre sonra kendi bağımsızlık referandumlarını yaptılar. ve -belli bölgesel istisnalar dışında- bağımsızlık kararı baskın olarak evet çıkmıştır. estonya hem bağımsızlık kararını hem de bağımsız estonya'nın sscb içinde kalması kararını sandıktan çıkarmayı becerebilmiştir).
direk ''sscb'nin korunmasını istiyor musunuz'' diye sorulsaydı yine çoğunluk evet çıkardı ama biraz daha düşük çıkardı diye düşünüyorum.
ermenistan, gürcistan, letonya, litvanya, moldavya, estonya cuhmuriyetlerinin iktidarları ise referandum yapma kararını tanımadılar ve referandum yaptırmadılar (ki bu cumhuriyetler -yani ermenistan, gürcistan, letonya, litvanya, moldavya ve estonya- kısa bir süre sonra kendi bağımsızlık referandumlarını yaptılar. ve -belli bölgesel istisnalar dışında- bağımsızlık kararı baskın olarak evet çıkmıştır. estonya hem bağımsızlık kararını hem de bağımsız estonya'nın sscb içinde kalması kararını sandıktan çıkarmayı becerebilmiştir).